Έζησα τέσσερα χρόνια στην Πορτογαλία – τέσσερα χρόνια μοιρασμένα ανάμεσα στη Λισαβόνα, την πολύχρωμη και ζωντανή πρωτεύουσα, και στο νησί της Μαδέιρα, έναν κόσμο εντελώς διαφορετικό, σχεδόν ονειρικό. Δύο τόποι με τεράστιες αποκλίσεις ως προς την αίσθηση, τις εικόνες, τον ρυθμό. Σαν να έζησα δύο ζωές μέσα στην ίδια χώρα.

Αλλά ας μην πλατειάσω… δεν θέλω να καταλήξει αυτό το κείμενο να θυμίζει TikTok confession. Κι όμως, όσο κι αν προσπαθώ να συγκρατήσω το συναίσθημα, κάθε φορά που ανοίγω ένα πορτογαλικό κρασί, νιώθω πως ξετυλίγεται ένα κομμάτι αυτής της ζωής. Γιατί η Πορτογαλία είναι από τις λίγες χώρες όπου το κρασί δεν είναι απλά προϊόν – είναι πολιτισμός, ταυτότητα, καθημερινότητα. Είναι ο ήχος από το τραμ που ανεβαίνει τα στενά της Αλφάμα, το γέλιο στην ταβέρνα με τα πολύχρωμα πλακάκια azulejos, το σκούρο χρώμα των βουνών της Μαδέιρα και τα δροσιστικά cocktail από maracuja (passion fruit) και aguardente.  https://open.spotify.com/track/2IBJHVCe0FCVodfl9sCA7q?si=b6c35ef4b60148b7

 

Ο οινικός κόσμος της Πορτογαλίας, αν και πλούσιος και γεμάτος χαρακτήρα, παραμένει για πολλούς στο περιθώριο. Συχνά καλύπτεται από τη σκιά της Ισπανίας, της «σούπερσταρ» της Ιβηρικής χερσονήσου, που τραβά πάνω της όλα τα φώτα της δημοσιότητας. Κι όμως, η Πορτογαλία έχει να αφηγηθεί μια εντελώς δική της ιστορία, πιο διακριτική, αλλά γεμάτη βάθος, ιδιομορφία και αυθεντικότητα.

 

Τα χρόνια πέρασαν, και –καλώς ή κακώς– οι δρόμοι μας με την Πορτογαλία, τουλάχιστον σε φυσική παρουσία, κάπως χώρισαν. Έμειναν πίσω οι άνθρωποι, τα τοπία, οι μυρωδιές, όλα μέσα μου, αλλά από απόσταση. Η ζωή, όμως, έχει τον τρόπο της να φέρνει κύκλους που κλείνουν όμορφα. Και σήμερα μπορώ να πω, με περηφάνια, πως βρήκα έναν τρόπο να κρατήσω ζωντανή την ανάμνηση της αγαπημένης μου χώρας — όχι ως παρελθόν, αλλά ως καθημερινότητα. Μέσα από τη δουλειά μου στο Mr Vertigo, συνεχίζω να “ταξιδεύω” στην Πορτογαλία, συνεργαζόμενη πνέον με τους μεγαλύτερους αφανείς οινικούς ήρωες, που αξίζει να φωνάξεις δυνατά γι' αυτούς. Το 2024, μαζί με τον Γιάννη Σιγανό —με τον οποίο μοιραζόμαστε τον ίδιο ενθουσιασμό για τα πορτογαλικά κρασιά— επισκεφθήκαμε δύο φορές την «χώρα των εξερευνητών». Κυριολεκτικά οργώσαμε τις σημαντικότερες οινικές περιοχές της, με σκοπό να γνωρίσουμε από κοντά τους ανθρώπους πίσω από τις ετικέτες· εκείνους που μετατρέπουν τη γη, το κλίμα και την ιστορία σε κρασί με προσωπικότητα.

 

Μια από τις περιοχές που μας συγκλόνισαν ήταν το Dão — μια περιοχή που για χρόνια έμενε υποτιμημένη, αλλά που σήμερα αναδεικνύεται ως ένα από τα πιο δυναμικά κεφάλαια της πορτογαλικής οινοποιίας. Το Dão είναι η παλαιότερη επίσημα καθιερωμένη ονομασία προέλευσης (DOC) της χώρας και βρίσκεται νότια του ποταμού Douro. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από γρανιτώδη εδάφη και περιβάλλεται από εμβληματικές οροσειρές που λειτουργούν σαν φυσικοί φράχτες, προστατεύοντας τους αμπελώνες από την ξηρή ζέστη της γειτονικής Ισπανίας. Το αποτέλεσμα είναι μια μοναδική ποικιλία μικροκλιμάτων, με σημαντικές διαφορές θερμοκρασίας ανάμεσα στη μέρα και τη νύχτα, οι οποίες βοηθούν τα σταφύλια να διατηρούν τη φυσική τους οξύτητα και φρεσκάδα.   Το όνομά της το παίρνει από τον ποταμό Dão, κατά μήκος του οποίου απλώνονται οι περισσότεροι αμπελώνες της περιοχής. Οι αμπελώνες υψηλής ποιότητας βρίσκονται σε υψόμετρο 150 έως 450 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Οι μεγάλες διακυμάνσεις της θερμοκρασίας μεταξύ ημέρας και νύχτας επιτρέπουν στα σταφύλια να «ξεκουράζονται» και να διατηρούν τα οξέα που είναι τόσο πολύτιμα στην παραγωγή κρασιού υψηλής ποιότητας.

 

 

Η μεγαλύτερη έκπληξη για μένα, όμως, θα είναι πάντα η περιοχή Colares, στα όρια της μυστικιστικής Sintra. Ένα σκηνικό που κόβει την ανάσα – κυριολεκτικά.  Είναι από εκείνα τα μέρη που δεν περιγράφονται με λέξεις. Απλώς πρέπει να σταθείς εκεί, να νιώσεις τον αέρα του Ατλαντικού, να δεις την άγρια ομορφιά του τοπίου και να αφήσεις τον χρόνο να σταματήσει.  Το Colares είναι μια παραδοσιακά ιστορική και σχεδόν μυθική οινική περιοχή, που βρίσκεται στην κεντρική ακτογραμμή της Πορτογαλίας, στο νοτιοδυτικό άκρο της ζώνης της Lisboa.   Είναι γνωστή κυρίως για δύο λόγους: τα κρασιά της από Ramisco, μια ιδιαίτερη και σχεδόν εξαφανισμένη ποικιλία, και τα μοναδικά αμμώδη εδάφη της, που της χάρισαν μια απίστευτη ιστορική “ασυλία”. Το έδαφος είναι το παν στο Colares. Η επιφάνεια αποτελείται από χαλαρή άμμο (“chão de areia”), κάτω από την οποία βρίσκονται πιο συμπαγή, βαριά αργιλώδη στρώματα (“chão rijo”). Αυτή η ιδιαιτερότητα είναι κρίσιμη: μόνο κρασιά που προέρχονται από αμπέλια φυτεμένα σε αυτόν τον συνδυασμό εδαφών μπορούν να φέρουν την επίσημη ονομασία “Colares”. Αυτό το ιδιαίτερο περιβάλλον προστάτευσε την περιοχή από την καταστροφική φυλλοξήρα του 19ου αιώνα – ένας μικροσκοπικός εχθρός που κατέστρεψε σχεδόν όλους τους ευρωπαϊκούς αμπελώνες. Η φυλλοξήρα δεν μπορεί να επιβιώσει στην άμμο, κι έτσι τα αμπέλια του Colares ποτέ δεν χρειάστηκε να εμβολιαστούν πάνω σε ανθεκτικά υποκείμενα, όπως συμβαίνει σήμερα σχεδόν παντού στον κόσμο.

 

Το Ramisco, η ποικιλία που καλλιεργείται σχεδόν αποκλειστικά εδώ, ίσως να είναι η μοναδική ποικιλία Vitis vinifera στον κόσμο που δεν έχει υποστεί ποτέ εμβολιασμό. Τα κρασιά της είναι στιβαρά, με έντονες τανίνες και απίθανη δυνατότητα παλαίωσης — αληθινές γευστικές εμπειρίες που ξεφεύγουν από τη νόρμα. Ακόμα θυμάμαι την πρώτη φορά που άνοιξα ένα Ramisco, πριν πολλά χρόνια.  Ήταν σαν να ανοίγω μια πόρτα σε έναν άλλο αιώνα — τραχύ, ατίθασο, αλλά βαθιά συγκινητικό. Ένα κρασί που σε βάζει να το σκεφτείς, να το ακούσεις σχεδόν, όχι απλώς να το πιεις. Από αυτά που δεν ξεχνάς. Όπως και το ίδιο το Colares.

 

Όσο ιδιαίτερο είναι το Ramisco στα κόκκινα, άλλο τόσο μυστηριώδης και ατμοσφαιρική είναι η Malvasia de Colares στα λευκά. Λίγοι γνωρίζουν ότι η περιοχή αυτή, πέρα από τα στιβαρά, παλαιωμένα ερυθρά, έχει δώσει στο παρελθόν μερικά από τα πιο ξεχωριστά λευκά κρασιά της Πορτογαλίας – και όχι μόνο. Η Malvasia εδώ δεν έχει καμία σχέση με τις πιο γνώριμες, “εύκολες” ερμηνείες της μεσογείου. Είναι ένα σταφύλι που, όταν φυτεύεται στα αμμώδη εδάφη του Colares και καλλιεργείται με τις παραδοσιακές μεθόδους της περιοχής, αποκτά σχεδόν αρχοντικό χαρακτήρα. Με πυκνότητα, ορυκτότητα και πολυπλοκότητα που συναντάς μόνο σε κρασιά με ιστορία. Τα κρασιά Malvasia de Colares είναι συχνά αποξηραμένα στο στόμα, με αλατότητα που μαρτυρά την εγγύτητα στον Ατλαντικό, νότες λευκών λουλουδιών, λεμονιού και βοτάνων, και μια αυθεντική γήινη αίσθηση που δύσκολα συγκρίνεται με κάτι άλλο. Είναι κρασιά που δεν κολακεύουν εύκολα. Θέλουν χρόνο. Θέλουν φαγητό. Και θέλουν και μια ψυχή λίγο ρομαντική, λίγο νοσταλγική, για να τα καταλάβει. Αν το Ramisco είναι το σώμα του Colares, τότε η Malvasia είναι η ψυχή του.

 

Θα μπορούσα να γράφω για ώρες ακόμα — αλλά ας μην το κάνουμε σίριαλ. Το πιο πιθανό είναι να ανοίξω μια φιάλη από το αγαπημένο μου  Beiorte του παλιού, καλού μου φίλου João Costa, και να συνεχίσω το daydreaming… με ποτήρι στο χέρι. Saúde!

Σίσσυ Μανατάκη